کشکول تربیت 4

«روش تربیت کودک »

حدیث جالبی از پیامبر محبوب خدا صلی الله علیه و آله دیدم که در ذیل بدان اشاره میکنم:

«من کان عنده صبی فلیتصاب له؛

نزد هر کس کودکی باشد، باید با او کودکانه رفتار نماید .»

توجه به این نکته ضروری است که پیامبر صلی الله علیه و آله نفرموده اند: «من کان له صبی؛ هر کس دارای کودکی باشد» تا فقط این حدیث و این گونه رفتار، شامل پدران و مادران گردد؛ بلکه فرموده اند: «من کان عنده صبی؛ هر کس نزد او کودکی باشد» که با این بیان حدیث شامل دیگران، مانند معلمان و مربیان، نیز می گردد.

در «مثنوی مولوی» آمده است:

چون که با کودک سر و کارم فتاد

هم زبان کودکان باید گشاد

«با کودکمان، کودکانه رفتار کنیم»

نمونه ای از کار تربیتی صحیح و قرآنی

بسم ربّ العالمین

سلام

امروز میخوام یکی از مجموعه های فوق العاده در زمینه کار تربیتی  رو به شما معرفی کنم، البته ناگفته نماند که آنقدر اخلاص بچه های این مجموعه زیاد است که سبب گمنامی آنها شده البته این گمنامی در میان اهل زمین است و لکن عند الله و در میان اهل آسمان هرگز گمنام نیستند.

با آرزوی توفیق روزافزون برای این عزیزان

آدرس سایت این مجموعه:

WWW.TARHHADI.IR

کشکول تربیت 3

روش های آموزش مفاهیم دینی

مقصود از روش های آموزش مفاهیم دینی به کودکان، فنون، شیوه ها و دستورالعمل های جزئی است که اهداف و اصول آموزش مفاهیم دینی را به ثمر می رساند و به آن ها عینیت می بخشد. در واقع، بخش کاربردی فرایند آموزش مفاهیم دینی، شیوه ها و روش های آن است. به عبارتی، مهم ترین و دشوارترین مرحله از فرایند آموزش، تعیین و تشخیص روش های آموزش مفاهیم دینی و استفاده و به کارگیری صحیح و مناسب آن، به ویژه برای کودکان می باشد. از این رو، در این بخش، با توجّه به ویژگی های شناختی، عاطفی و انگیزشی کودکان دبستانی، به بررسی این روش ها خواهیم پرداخت.

روش استفاده از مثال

یکی از روش های مهم و مؤثر در آموزش مفاهیم دینی به کودکان دبستانی، استفاده از مثال است. استفاده از مثال های متنوع، فهم مسائل انتزاعی را برای دانش آموزانی که از نظر رشد شناختی و تحول روانی ضعیف و یا در سطح پایینی می باشند، آسان می کند. به عبارتی، در بیان مطالب علمی و عقلی، استفاده از مثال بهترین روش برای هر چه بیش تر آشکار ساختن مطالب، تفهیم ساده تر و در نتیجه، درک بهتر و سریع تر آن هاست. از این رو، استفاده از مثال یک شیوه قرآنی است. قرآن کریم با استفاده از این روش، حقایق و مفاهیم عقلی و غیر محسوس را در قالب حکایات و مثال های سودمند، به گونه ای در ذهن مخاطب ملموس و مجسم می سازد تا به این ترتیب ماهیت امر برای مردم روشن و آشکار گردد و آنان به خوبی به حقیقت موضوع پی ببرند.(43) پیامبر مکّرم اسلام صلی الله علیه و آله و ائمه معصومین علیهم السلام نیز در بسیاری از موارد برای القا و تفهیم آموزه های عالی دینی و تبیین مطالب عقلی، از مثال آوری بهره برده اند.(44)

اگرچه اعتقاد به خدا و دین در کودکان فطری است و نیازی به اثبات ندارد، اما حتی در کودکی نباید از تقویت زیربنای اعتقادی غافل ماند، و در سنین دبستان می توان آن ها را به زبانی ساده مطرح کرد. بنابراین، استفاده از مثال یکی از روش های مناسب در آموزش مفاهیم دینی و اصول اعتقادی به کودکان است؛ زیرا گاه می توان با ذکر یک مثال مناسب و هماهنگ با مقصود، مطلب و مفهوم عمیق دینی را آسان و برای کودکان قابل فهم و درک نمود. از این رو، مربیّان و معلّمان می توانند با استفاده از این روش مفاهیم اعتقادی اسلام را در پرتو مثال هایی ساده و محسوس و ملموس در حد توان کودکان برای آنان آموزش دهند.

کشکول تربیت 2

اصول آموزش مفاهیم دینی به کودکان

همان گونه که در بخش مفهوم شناسی گذشت، اصول عبارت است از قواعد و دستورالعمل های کلی مبتنی بر تعالیم دینی، پژوهش های روان شناسی و نظریات دانشمندان تعلیم و تربیت، که به منزله راهنمای عمل، در آموزش مفاهیم دینی به کودکان مورد استفاده قرار می گیرند. بنابراین، در این پژوهش، به بررسی این اصول می پردازیم.

اصل سهولت

منظور از اصل سهولت این است که در آموزش مفاهیم دینی به کودکان، باید توان شناختی، عاطفی و انگیزشی کودکان را در نظر گرفت و از زیاده روی، خشونت و سخت گیری در روند آموزشی پرهیز نمود؛ زیرا هدف از آموزش مفاهیم دینی، برانگیختن شوق و رغبت کودکان به یادگیری آموزه های دینی است و نه صرفا انتقال آگاهی های دینی. از این رو، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله همواره این سخن را تکرار نموده اند که «آموزش دهید و آسان بگیرید و سخت گیری نکنید»؛(20) چرا که «خداوند مرا سخت گیر و سرسخت مبعوث نفرمود، بلکه مرا آموزگاری آسان گیر مبعوث نموده است.»(21) شهید مطهری نیز نقل می کند: «پیامبر صلی الله علیه و آله آن گاه که معاذ بن جبل را برای تبلیغ دین به یمن فرستاد، به او چنین فرمود: «یا مَعاذُ بَشّروَ لاتُنَفِّرْ وَ یَسّرْوَ لاتُعَسِّرْ»؛ می روی برای تبلیغ اسلام، اساس کارت تبشیر و مژده و ترغیب باشد، کاری بکن که مردم مزایای اسلام را درک بکنند و از روی میل و رغبت به اسلام گرایش پیدا کنند. نکته ای که پیغمبر اشاره کرد این بود که «بَشَّر وَ لا تُنَفِّرْ»؛ کاری نکن که مردم را از اسلام فرار بدهی و متنفر بکنی. مطالب را طوری تقریر نکن که عکس العمل روحی مردم فرار از اسلام باشد.(22)

حال با توجه به اصل آسان گیری در آموزش های اسلامی، رعایت این اصل در آموزش مفاهیم دینی به کودکان از اهمیت بیش تری برخوردار است؛ زیرا بنابر آنچه در بررسی ویژگی های کودکان بیان شد، مفاهیم دینی اموری هستند که با فطرت کودک سازگارند و نیازی به تحمیل و سخت گیری ندارند، سخت گیری زمانی است که آموزه هایی خلاف خواست فطری کودک به گونه ای برای او ترسیم و تکرار شود که آن را بدون فکر و اندیشه بپذیرد. علاوه بر این، مفاهیم و آموزه های دینی سهل و آسان، زمینه های درونی و انگیزشی لازم را برای کودک فراهم نموده، او را به یادگیری مفاهیم و حقایق دینی علاقه مند می سازد. چنان که خشونت و سخت گیری در امر آموزش مفاهیم دینی، کودک را نسبت به اصل دین و تعالیم حیات بخش آن بدبین نموده، آثار و پی آمدهای ناگواری در روحیه لطیف او باقی خواهد گذاشت. بنابراین، رعایت این اصل در آموزش مفاهیم دینی کودک چنان مهم است که ائمه معصومین علیهم السلام در سخنان نورانی خویش والدین را بدان سفارش نموده اند. بنابر مضمون روایتی از امام صادق علیه السلام به نقل از رسول مکرّم اسلام صلی الله علیه و آله ، «والدین کاری را که انجام آن برای کودک آسان و ساده است بپذیرند و آنچه را که انجامش بر وی سنگین و غیر قابل تحمّل است از او انتظار نداشته باشند.»(23)

شیوه های تربیتی در مکتب جعفری

شیوه‏ هاى تربیتى در مکتب جعفرى

در این نوشتار برآنیم تا با نگاهى به مکتب اخلاقى و تربیتى امام صادق(علیه السلام) گوشه‏ هایى از رفتار و گفتار و شیوه‏ هاى تربیتى آن بزرگوار را فراروى خوانندگان قرار دهیم.

 

1. ابراز محبت به کودکان

پیشوایان معصوم (علیهم السلام) به کودکان، خانواده و اطرافیان خویش محبت بسیار و شخصیت آنها را تقویت مى‏ کردند و با احترام، تحسین و تشویق، اشتیاق درونى آنها را بارور و عکس‏ العمل آنان را در برابر پدیده‏ هاى پیرامون‏شان پویا مى‏ ساختند و به سمت و سوى مسائل جدید و عام‏ المنفعه ساماندهى مى‏ کردند.

اگر کودکان و نوجوانان احساس کمبود محبت کنند و در برخوردهاى اجتماعى، چه در محیط خانه چه در اجتماع ـ از نظر احساسى و عاطفى ـ اقناع نشوند و به سنین بالاتر بروند، دوگانگى شخصیت پیدا مى‏ کنند و زمینه‏ هاى بهتر تربیت و هدایت در آنها کاهش مى‏ یابد. در نتیجه، نظام‏ هاى آموزشى و تربیتى نیز با افرادى سرگردان و عقده‏ اى و بعضا قانون‏ گریز مواجه مى‏ شوند که نمى‏ توانند کار چندانى براى اصلاح و تربیت آنها انجام دهند.

امام صادق(علیه السلام) در این زمینه مى ‏فرمایند: « حضرت موسى (علیه السلام) از خداوند پرسید: خدایا، برترین اعمال نزد تو کدام است؟ خداوند فرمود: دوست داشتن کودکان؛ زیرا من آنها را بر فطرت توحید خود آفریدم و اگر آنها را بمیرانم، همه آنها را، به رحمت خود، به بهشت داخل مى‏ کنم.»(1)